Ăn chay là gì? Lợi ích của việc ăn chay và các món chay ngon

1. Ăn chay là gì?

Định nghĩa

Ăn chay là một phương pháp ăn uống lành mạnh, với thực đơn chủ yếu là các món ăn, sản phẩm có nguồn gốc từ thực vật. Người ăn chay sẽ thực hiện kiêng thịt như: thịt đỏ, thịt gia cầm, hải sản hoặc bất cứ thịt từ mọi loại động vật. Bao gồm cả việc kiêng những sản phẩm phụ của quá trình giết mổ như các loại chả từ thịt, đồ hộp, chà bông, lạp xưởng,…

Đơn thuần việc ăn chay bắt nguồn từ nhiều ý nghĩa khác nhau về: tư tưởng tôn trọng sự sống, bảo vệ động vật hoặc mang một ý nghĩa đạo đức, tuân theo luật lệ của tôn giáo hướng tới lòng từ bi, yêu thương cũng như hãm mình tránh khỏi những ham muốn trong ăn uống, lòng tham, hướng thiện,… và tùy theo mỗi tôn giáo sẽ có hình thức ăn chay khác nhau.

Theo một góc nhìn khoa học thì việc ăn chay mang ý nghĩa giúp tăng cường sức khỏe, đem đến một cuộc sống lành mạnh và có thể giúp ngăn ngừa một số bệnh ung thư, tiểu đường, viêm,… hoặc làm đẹp da đẹp dáng vô cùng hiệu quả.

Lịch sử hình thành

Theo những tài liệu lịch sử để lại việc ăn chay được bắt nguồn từ khoảng thế kỷ thứ 7 TCN, sau đó dần được lan rộng trên thế giới thậm chí được xem như một phần nghi thức quan trọng của một số đất nước.

Tại Ấn Độ, việc ăn chay khá đặc biệt họ không nuôi, giết mổ hoặc buôn bán động vật sống. Hy Lạp và Ai Cập thực hiện việc ăn chay có mục đích thanh tẩy trong nghi lễ bắt nguồn từ thế kỷ thứ 6 TCN. Vào những năm 675 Nhật Bản bắt đầu thực hiện việc ăn chay, dần dần phổ biến và được nhiều nhà tu hành Phật giáo áp dụng.

Việc ăn chay bắt đầu phổ biến hơn vào thế kỷ XIX và XX, theo đó nhiều tổ chức, hiệp hội ăn chay bắt đầu xuất hiện. Năm 1847 Hiệp hội ăn chay đầu tiên được thành lập ở nước Anh. Vào những năm 1908 Liên minh ăn chay quốc tế, một hiệp hội của các xã hội quốc gia được thành lập.

Các hình thức ăn chay

Ăn chay không chỉ gói gọn ở việc ăn thực vật và kiêng động vật, có nhiều hình thức khác nhau ở mỗi chế độ ăn cũng như những quy định về việc ăn chay cũng có sự khác nhau. Cụ thể:

Ăn chay theo Phật giáo đại thừa sẽ tuân thủ quy tắc kiêng thịt và tất cả các sản phẩm từ động vật. Ngoài ra, còn không được ăn một số loại rau có mùi thơm đặc trưng của hành tỏi, kiệu, hẹ,…

Ăn chay có trứng (hay còn gọi là ovo theo tiếng Latin) nghĩa là ăn chay có thể ăn trứng nhưng không được uống sữa hoặc các sản phẩm sử dụng sữa như: sữa chua, bánh quy sữa, bánh bông lan sữa,…

Ăn chay có sữa (hay còn gọi là lacto theo tiếng Latin) nghĩa là được phép uống sữa hoặc ăn các sản phẩm làm hoặc sử dụng nguyên liệu sữa. Tuy nhiên ngược lại với hình thức ăn chay ovo, không được ăn trứng.

Ăn chay có sữa và trứng (hay còn gọi là ovo – lacto) hình thức ăn chay này được phép ăn một số sản phẩm từ động vật hoặc từ sữa, trứng, mật ong.

Ăn chay hoàn toàn hay còn gọi là thuần chay (vegan) đây là một hình thức ăn chay không được phép sử dụng bất cứ thứ gì từ động vật kể cả các sản phẩm từ động vật, mật ong, sữa, trứng. Ngoài ra cũng không sử dụng bất cứ sản phẩm nào được sử dụng từ động vật như: quần áo da, lông vũ, ví cặp từ da động vật,…

Ăn chay sống hay còn gọi là ăn chay tươi (Raw foodism): quy định chỉ ăn các loại trái cây, hạt tươi chưa được nấu chín. Đối với rau củ có thể nấu nhưng với một mức nhiệt độ nhất định được cho phép.

Ăn chay theo Kỳ Na giáo: được uống sữa, các sản phẩm sử dụng sữa nhưng không ăn trứng, mật ong và các loại củ hay rễ cây.

Ăn chay theo chế độ thực dưỡng: chủ yếu là ăn những loại ngũ cốc, đậu theo phương pháp dưỡng sinh của Ohsawa.

Ăn chay một phần: đây là một hình thức ăn chay chỉ hạn chế việc sử dụng thịt đỏ chứ không loại bỏ hoàn toàn. Đa phần thực đơn chính của họ vẫn là rau xanh, thực vật và chỉ một lượng nhỏ động vật.

Ngoài ra còn có một kiểu ăn chay chỉ cho phép ăn các loại trái cây, các loại hạt, hạt giống và thực vật khác nếu việc thu hoạch những thực phẩm này không ảnh hưởng và gây hại đến cây trồng.

2. Cách ăn chay đủ chất

Không phải chỉ cần ăn rau, thực vật hoặc hạt là có thể đủ chất. Việc ăn chay phải tuân theo một cách khoa học mới có thể giúp cơ thể bạn bổ sung đầy đủ các khoáng chất cần thiết cũng như đem lại hiệu quả về sức khỏe cho bạn.

Đối với những người đang tuân thủ theo quy tắc ăn chay thường xuyên (ngày nào cũng ăn), bạn cần có một phương pháp ăn hợp lí. Dưới đây sẽ cho bạn biết một số thực phẩm cung cấp những khoáng chất và vitamin thiết yếu cho cơ thể. Ngoài ra, bạn cũng có thể sử dụng thêm thực phẩm chức năng, các sản phẩm bổ sung dưỡng chất thiết yếu.

3. Lợi ích của việc ăn chay đối với sức khỏe

Ăn chay đúng khoa học sẽ đem lại cho bạn nhiều lợi ích đối với sức khỏe, giúp ngăn ngừa bệnh về tim mạch, ung thư, tiểu đường, huyết áp,… không những vậy mà việc ăn chay còn đem đến cho bạn một vóc dáng thon gọn, làn da tươi trẻ tràn đầy sức sống. Cùng điểm qua một số lợi ích của việc ăn chay ngay dưới đây nhé:

Tốt cho sức khỏe tim mạch

Nếu bạn muốn bảo vệ tim mạch, trong chế độ ăn chay cần lựa chọn ăn những thực phẩm như: ngũ cốc nguyên hạt, cây họ đậu, quả hạch, rau củ và trái cây.

Việc tiêu thụ nhiều chất xơ hòa tan và những thực phẩm giúp giữ lượng đường trong máu ổn định sẽ giúp làm giảm lượng cholesterol trong máu, đây là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa những nguy cơ về bệnh tim.

Ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh ung thư

Một nghiên cứu phát hiện rằng chế độ ăn chay hợp lý sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư, đặc biệt đối với những hình thức ăn chay thuần (không ăn thịt) sẽ làm giảm nguy cơ mắc ung thư nhiều hơn.

Việc tiêu thụ nhiều rau xanh, trái cây và các chất xơ sẽ là “chìa khóa vàng” giúp tăng cường bảo vệ tốt sức khỏe nói chung và ngăn ngừa ung thư cũng như các bệnh mãn tính nói riêng.

Ngăn ngừa bệnh tiểu đường

Phương pháp ăn chay khoa học sẽ góp phần giúp bạn ngăn ngừa mắc bệnh tiểu đường, đặc biệt bạn nên lựa chọn những thực phẩm có lượng đường huyết thấp (ngũ cốc, hạt, đậu) sẽ giúp ổn định lượng đường trong máu.

Vai trò hữu ích của việc ăn chay đối với bệnh tiểu đường còn được chứng minh cụ thể qua một nghiên cứu khác, cho thấy rằng những người ăn chay giúp làm giảm đáng kể lượng đường trong máu, ngăn ngừa cũng như điều trị bệnh tiểu đường loại 2 một cách hiệu quả.

Giảm huyết áp

Trong một nghiên cứu cho thấy rằng, những người ăn chay đặc biệt là thuần chay có huyết áp thấp hơn so với những người ăn thịt. Về cơ bản, thực phẩm thực vật, trái cây có chứa ít chất béo, cholesterol xấu, natri và hàm lượng kali tốt, góp phần làm giảm huyết áp.

Những người có tiền sử cao huyết áp có thể áp dụng phương pháp ăn chay khoa học để ổn định huyết áp một cách hiệu quả.

Giảm các triệu chứng hen suyễn

Tại Thụy Điển, nghiên cứu cho thấy chế độ ăn thuần chay có thể làm giảm và cải thiện tốt các triệu chứng hen suyễn, khiến họ ít phụ thuộc vào thuốc điều trị nhiều hơn.

Giúp xương chắc khỏe

Những người ăn chay có tỷ lệ mắc các bệnh loãng xương thấp. Một nghiên cứu còn cho thấy rằng, những người áp dụng hình thức ăn chay ovo – lacto (có sữa và trứng) giúp xương chắc khỏe, sức khỏe tốt và ngăn chặn những tình trạng loãng xương khi về già.

4. Các món ăn chay thơm ngon, hấp dẫn

Gỏi chay

Gỏi chay là một trong những món ăn xuất hiện khá nhiều trong ẩm thực chay. Bạn có thể sử dụng nhiều nguyên liệu như: củ sắn, cà rốt, bưởi, cơm dừa,… để tạo nên những món gỏi với hương vị chua chua, ngọt ngọt vô cùng hấp dẫn không khác gì các món gỏi mặn.

Món nước chay

Những món nước như bún phở miến chay luôn đem đến một hương vị thơm ngon, đậm đà của nước dùng dù không sử dụng nguyên liệu thịt, cá. Bạn hãy thử trổ tài với những món nước chay để chiêu đãi gia đình trong những ngày chay đi nào, chắc chắn những công thức mà Mẹo vặt Gia đình chia sẻ sẽ giúp bạn có những món chay ngon đấy.

Món hấp chay

Những món chay hấp luôn đem đến cho bạn một hương vị nhẹ nhàng, thanh đạm. Kết hợp giữa nấm, rau củ bùi bùi, giòn ngọt chấm kèm với nước tương hay dầu hào chay đều khiến bạn phải suýt xoa không ngừng ăn được.

Bánh chay

Những món bánh chay luôn đọng lại cho người ăn một hương vị mới lạ, mềm ngọt vô cùng hấp dẫn. Việc ăn chay sẽ trở nên phong phú hơn với những món tráng miệng hay ăn vặt thơm ngon. Bạn có thể tham khảo thêm nhiều công thức ngay dưới đây nhé!

Món kho chay

Sử dụng rau củ, nấm, đậu hũ chế biến thành những món kho thơm ngon, hấp dẫn vẫn mang một hương vị đậm đà không khác gì món mặn, lại đem đến cho bạn nguồn chất xơ và vitamin dồi dào. Hãy cùng thử ngay những công thức làm món chay đơn giản mà Mẹo vặt Gia đình chia sẻ ngay dưới đây nhé!

Hy vọng bài viết giúp bạn trả lời được câu hỏi ăn chay là gì? cùng những lợi ích của việc ăn chay đối với sức khỏe. Hẹn gặp bạn ở những chuyên đề sau.

*Tổng hợp và tham khảo thông tin từ nhiều nguồn như Healthline, Wikipedia.